ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ

Καμία κυβέρνηση δεν είναι τεχνοκρατική. Οι κυβερνήσεις είναι εξ'ορισμού πολιτικές. Για περισσότερους από ένα λόγους. Διότι διορίζονται από πολιτικές ελίτ που αργά ή γρήγορα θέλουν να κεφαλαιοποιήσουν σε αυτή τους την 'καλή διάθεση' να κάνουν πέρα για άλλους. Γιατί πίσω από τα τεχνοκρατικά προσωπία αυτών των κυβερνήσεων υποβόσκει η ταξική τους στράτευση και η πολιτική τους ιδεολογία, όπως αυτές εκφράζονται τόσο μέσα από τις κυβερνητικές αποφάσεις τους, όσο και μέσα από τις οργανώσεις που τις καλωσορίζουν και χειροκροτούν. Διότι οι ίδιες οι πολιτικές ελίτ που διορίζουν τις 'τεχνοκρατικές κυβερνήσεις' έχουν και αυτές ταξική στράτευση και πολιτική ιδεολογία. Γιατί ταξική στράτευση και πολιτική ιδεολογία έχουν φυσικά και αυτοί που άσκησαν πίεση στις εγχώριες πολιτικές ελίτ για εγκαθίδρυση 'τεχνοκρατικών' κυβερνήσεων - δηλαδή η τρόϊκα της ΕΕ (Ευρωπαϊκής Ένωσης), της ΕΚΤ (Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας) και του ΔΝΤ (Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου). Τέλος, διότι οι 'τεχνοκράτες'-κυβερνώντες, διαχειρίζονται την κρατική μηχανή, χρησιμοποιούν τα πιο δυνατά κανάλια προπαγάνδας, νομιμοποίησης και απονομιμοποίησης υποκειμένων και ρητορικής και δεν διστάζουν να ενεργοποιήσουν τους μηχανισμούς καταστολής 'υπερβολικών' αντιδράσεων απέναντί τους.

Υπάρχουν εξάλλου πολλά κοινά σημεία μεταξύ των μέτρων και εισηγήσεων των 'τεχνοκρατικών' κυβερνήσεων σε Ιταλία και Ελλάδα (του Μάριο Μόντι και του Λούκα Παπαδήμου, αντίστοιχα) από τη μια και αυτών των προηγούμενων πολιτικών κυβερνήσεων σε τούτες τις δύο χώρες (του Μπερλουσκόνι και του Παπαντρέου, αντίστοιχα) από την άλλη. Και στις τέσσερεις περιπτώσεις, τα προγράμματα και οι προθέσεις οικονομικής πολιτικής είχαν/έχουν ως βάση τους τις ιδιωτικοποιήσεις, την αύξηση στο ΦΠΑ και άλλους έμμεσους φόρους, την ουσιαστική κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, τη μείωση στους μισθούς των υπαλλήλων των κρατικών επιχειρήσεων, τη μείωση συντάξεων, την αύξηση του ορίου αφυπηρέτησης, τη δραστικότατη μείωση στις προσλήψεις στο δημόσιο, τη λειτουργία του συστήματος 'εφεδρείας' (στην περίπτωση της Ελλάδας, με 30.000 υπαλλήλους φέτος και σχεδόν άλλους τόσους ανά έτος ως το 2015) και πάει λέγοντας. Αυτά τα μέτρα αναμφίβολα επιβαρύνουν κυρίως τους μισθωτούς και μη-προνομιούχους. Το 'κοινωνικά ευαίσθητό' τους στοιχείο βασικά εντοπίζεται στα μέτρα ενάντια στη φοροδιαφυγή και στον φόρο πολυτελείας - που στην περίπτωση της Ιταλίας ακόμα συζητείται και που στην περίπτωση της Ελλάδας βρίσκει εμπόδια στις εισηγήσεις της τρόϊκας.

Τα τέσσερα προγράμματα είναι λοιπόν εμφανώς όμοια. Ας μην ξεχνούμε ότι πάνω-κάτω ένα μεγάλο μέρος και των τεσσάρων επιβλήθηκε από την τρόϊκα. Και ότι τόσο ο Μπερλουσκόνι, όσο και ο Παπαντρέου έχουν υποστηρίξει τα ανακοινωθέντα μέτρα (ή την σωρεία προθέσεων) των 'τεχνοκρατών' που διόρισαν. Πρόκειται για συμπόρευση με το πλήρως νεοφιλελέυθερο μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης, δηλαδή τη μονεταριστική αντίληψη για τη λειτουργία της αγοράς. Δεν είναι μόνο ότι ουδόλως παρατηρείται οποιαδήποτε παρέκλιση από τους κεντρικούς άξονες του εν λόγω μοντέλου - αυτούς της ερμηνείας της κοινωνικής δικαιοσύνης με ωφελιμιστικούς όρους, της ταύτισης της ανάπτυξης με την αυτόματη δημιουργία (περισσότερης) κοινωνικής δικαιοσύνης και της ανάδειξης της ελεύθερης αγοράς σαν του ανώτατου εφαλτηρίου ανάπτυξης. Αυτοί εξάλλου είναι οι ιδεολογικοί σπόροι της κυρίαρχης οικονομικής πολιτικής στις χώρες της ΕΕ και όχι οι ανθοί της. Εξίσου αν όχι περισσότερο σημαντικά είναι μεταξύ άλλων και τα εξής χειροπιαστά, ιδεολογικά στοιχεία: η αναδιανομή του πλούτου δεν τίθεται σαν ζήτημα, τα μέτρα λιτότητας είναι στοχευμένα πάνω στα λαϊκά στρώματα, οι τράπεζες αντιμετωπίζονται σαν κοινωνικά ωφέλιμες και η σημασία που δίνεται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα επισκιάζει τα προβλήματα και τις εξελίξεις στην πραγματική οικονομία.

Γιατί άλλαξαν οι κυβερνήσεις λοιπόν; Ratio legis est anima legis: το ίδιο το επίσημο επιχείρημα των όσων τάχθηκαν υπέρ της λεγόμενης τεχνοκρατικής λύσης, είναι πως οι 'τεχνοκράτες' δεν επηρεάζονται εύκολα από την πλειάδα των κοινωνικών και πολιτικών συμφερόντων που κινητοποιούνται στις χώρες όπου οι πρώτοι αναλαμβάνουν να κυβερνήσουν. Και ότι ως εκ τούτου δύνανται να λάβουν πιο σκληρές για τον λαό αποφάσεις και να υλοποιήσουν τα ήδη ληφθέντα μέτρα με πιο αποτελεσματικό και εύκολο τρόπο απ' ότι οι πολιτικοί τους προκατόχοι. Στις φιλελεύθερες καπιταλιστικές δημοκρατίες, τα κόμματα και οι κυβερνήσεις που αποτελούνται από αυτά, έχουν να αντιμετωπίσουν διάφορα τμήματα οργανωμένων συμφερόντων στα οποία βασίστηκαν και θα ξαναβασιστούν αργά ή γρήγορα για ψήφους. Μέσω του διαλόγου, της αντιπαράθεσης και της 'απειλής' των εκλογών, οι πολιτικές κυβερνήσεις αναγκάζονται να προβαίνουν σε ελιγμούς και συμβιβασμούς, έστω και αν στο τέλος τα οικονομικά τους μέτρα ευνοούν, σε λιγότερο ή περισσότερο βαθμό, ανάλογα με την περίπτωση, τον συσσωρευμένο πλούτο. Ο σκοπός του διορισμού μιας 'τεχνοκρατικής' κυβέρνησης είναι ουσιαστικά να νοθεύσει τη διαδικασία συνάθροισης των οργανωμένων συμφερόντων, έτσι ώστε να αρθούν τα εμπόδια που καθυστερούν ή περιορίζουν την κερδοφορία των επιχειρηματικών κολοσσών εντός και εκτός της χώρας. Μόνο που η ελιτιστική μετάβαση σε αυτές τις κυβερνήσεις, αλλά και ο δεδηλωμένος λόγος της ίδιας τους της ύπαρξης, αναιρούν σύσσωμη τη φιλοσοφία της φιλελεύθερης καπιταλιστικής δημοκρατίας, όπως αυτή εκφράζεται στο εποικοδόμημα που αποπνέει ο πολιτικός και κοινωνικός ανταγωνισμός.

Μήπως τελικά οι 'τεχνοκρατικές' κυβερνήσεις φανερώνουν την ασυμβατότητα μεταξύ του κοινωνικό-πολιτικού πλουραλισμού και των συμφερόντων της κεφαλαιοκρατίας; Μήπως η ασυμβατότητα αυτή γεννιέται εν καιρώ κρίσης; Τα ενδεχόμενα αυτά, εκτός από θεωρητικά ζητήματα που μυρίζουν 'Das Capital' και 'Grundrisse', είναι και πολιτικά όπλα στα χέρια όσων από εμάς επιμένουμε στην ύπαρξη ενδογενών καπιταλιστικών αντιφάσεων.